សូមមើលផែនទីខាងលើ ដែលបានបញ្ជាក់អំពីទាហ៊ានម៉ុងហ្គោល ឬ ទាហានយួនដែលបង្កើតដោយ ម៉ុងហ្គោល វាយលុកចូលទឹកដីក្រុងអង្គរ តែចូលមិនចុះនឹងទ័ពខ្មែរអង្គរ។ នេះជាភស្តុតាំងដែលបញ្ជាក់ថា យួន មិនមែនជាជនជាតិ មិនមែនមានពូជសាសន៍ គ្មានវប្បធម៌-អរិយធម៌ រាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយនោះទេ។ គឺយួនទើបតែកើតនៅពេលម៉ុងហ្គោល កាន់កាប់ចិននេះឯង។ ហើយដៃវៀតជាដីខ្មែរទេ ទំនងជាពេល នោះយួន ជាអ្នកជួយទ័ពខ្មែរវាយយកនៅតំបន់នេះមកខ្មែរវិញ នៅពេលដែលយួនម៉ុងហ្គោល អស់អំណាច គ្រប់គ្រងចិន ឬចាញ់សង្គ្រាមនៅចិន។ ពួកយួនម៉ុងហ្គោលនេះ ប្រហែលជាបានរំលាយខ្លួន ហើយសុំដីខ្មែរ ជ្រកកោណនៅដៃវៀត ឬ ដីវាទ ក្រោយមកហៅហាណូយនេះ។
ពួកយួនម៉ុងហ្គោលប្រហែលជាខ្ញុំខ្មែរទេនាពេលនោះ។ នៅពេលខ្មែរមានទំនាស់ជាមួយចម្បាម្តងៗ ខ្មែរតែង បញ្ជូនកងទ័ពយួនចំណុះនោះ ឱ្យទៅជួយវាចម្ប៉ា ទើបយួនមានឱកាសនៅទឹកដីចម្ប៉ា តែជាទឹក ដីខ្មែរទេ។ លុះក្រោយមកទើបយួនម៉ុងហ្គោល មានឱកាសបានមកនៅទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទៀត ក៏មានហេតុផលដូចគ្នា នេះផងដែរ។ តែពួកយួនម៉ុងហ្គោលនេះបាន ខិតខំបង្កើតជាប្រវត្តិសាស្រ្ត និង ប្តូរប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ក្នុងពេលដែលអាណាចក្រខ្មែរអង្គរ បានធ្លាក់ចុះអន់ថយ។
គឺមិនខុសពីថៃ ឬ សៀមទេ ចូលមកតំបន់រាល់ថ្ងៃនេះ តំណាល ពេលគ្នានឹងយួនដែរ។ ហើយឯកអគ្គរដ្ឋទូត ចិនម៉ុងហ្គោលឬយួនម៉ុងហ្គោលឈ្មោះ ជីវតាក្វាន់ ដែលមកទស្សនាក្រុងអង្គរ នាចុងសតវត្សទី១៣ (១២៩៤ គ.ស.) ជាអ្នកសើបការ បើកផ្លូវឱ្យពួកទាំងពីរនេះ ចូលវាយលុកក្រុងអង្គរ។ ចូរញាតិញោមបងប្អូនសិស្សា នុសិស្ស និស្សិតខ្មែរ សិក្សាត្រង់ចំណុចនេះ ឱ្យបានស៊ីជម្រៅ ទើបអាចយល់ច្បាស់។
ខាងក្រោមនេះជាឯកសារ ដែលអាត្មាស្រាវជ្រាវរកឃើញ ក្នុងឥន្ធើរណិត ហើយផែនទីខាងលើ ពីទស្សនាវដ្តី មើលហើយសូមពិចារណាផង។៚ សូមអរគុណ!
ខ្សែរស្រឡាយយួន ដែលពួកម៉ុងហ្គោល បានបន្តុបឱ្យកាន់កាប់ចិន នៅសតវត្សទី ១៣-១៤ ដែលខ្ញុំបា នប្រទះឃើញ នៅក្នុងគេហទំព័រមួយចំនួន នៅក្នុងអិន្ធើរណិត និង តាមប្រភពទស្សនាវដ្តី ផ្សេងៗក្រៅពី អិន្ធើរណិត ។ សូអមើលដូចមានខាងក្រោម៖
១ – អធិរាជ តៃហ្ស៊ូ Emperor Taizu (Borjigin Temujin តែមូជិន) 1206 – 1227 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២០៦ – ១២២៧ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was lso known as Genghis Khan, the great military leader; Temujin founded the great Mongolian Empire, with his territories stretching across the entire European Continent. គាត់មានឈ្មោះជាផ្លុវការមួយទៀតគឺ ជិងហ្គិស ខន, គាត់ជាមេទ័ពដ៏ឆ្នើម, តែមូរ៍ជិនគាត់បាន បង្កើត ចក្រភព ម៉ុងហ្គោល ជាមួយតំបន់ត្រួតត្រាជាចើន ដែលបានលាតសន្ធឹងដល់ទ្វីពរឺរ៉ុបទាំងមូល ។
២ – អធិរាជ រុយហ្សុង Emperor Ruizong (Borjigin Tolui តូលុយ) 1227 – 1229 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២២៧ – ១២២៩ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the fourth son of Temujin; he governed the empire for two years after Temujin died. គាត់ជាកូនទី ៤ របស់តែមូជិន បានគ្រងរាជ្យបានពីរឆ្នាំបន្ទាប់ទេមូជិនស្លាប់ ។
៣ – អធិរាជ តៃហ្សុង Emperor Taizong (Borjigin Ogedei អុកហ្កេដីយ៍) 1229 – 1241 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២២៩ – ១២៤១ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the third son of Temujin; during his reign, he formed an alliance with the Southern Song to fight against Jin (111-1234). គាត់ជាកូនទី ៣ របស់តែមូជិន; ក្នុងកំឡូងគាត់គ្រងរាជ, គាត់បានធ្វើសម្ព័ន្ធភាពជាមួយ ត្រកូលឬដែនដីសុងខាងត្បូង ដើម្បីវាយប្រឆាំង នឹងត្រកូលចិន (១១១៥ – ១២៣៤) ។
៤ – អធិរាជ អិមប្រែស ហ្សៅស៊ី Emperor Empress Zhaoci (Borjigin Khatun ហ្កាតុម) 1241 – 1246 A.D គ្រងរាជ្យពិឆ្នាំ ១២៤១ – ១២៤៦ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ After the death of Taizong, a grandson of Temujin was due to succeed the throne, but the Empress Zhaoci usurped the throne. បន្ទាប់ពីការចូលទីវង្គត់ តៃហ្ស៊ុង, គឺជាចៅមួយរបស់តែមូជិន ត្រូវបានដាក់ឱ្យគ្រងរាជ្យ ប៉ុន្តែត្រូវបាន អធិរាជ អឹមប្រែស ហ្សៅស៊ី ដណ្តើមរាជ្យ ។
៥ – អធិរាជ ដិងហ្សុង Emperor Dingzong (Borjikin Guyuk ហ្គូយុគ) 1246 – 1248 A.D.គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២៤៦ – ១២៤៨ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the eldest son of Taizong. គាត់ជាចៅរបស់ តៃហ្សុង ។
៦ – អធិរាជ អឹមប្រែស ហ្គិនហ្ស៊ូ Emperor Empress Quinshu (Oghul Ghaymist ហ្គេយ៍មិសទ៍) 1248 – 1251 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២៤៨ – ១២៥១ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ Empress of Dingzong; she ruled for three years after the death of Dingzong. អឹមប្រែស ដិនងហ្សុង ព្រះនាងគ្រប់គ្រងសម្រាប់បីឆ្នាំ បន្ទាប់ពីការចូលទីវង្គត់របស់អធិរាជ ដិងហ្សុង ។
៧ – អធិរាជ ហ្ស៊ីយានហ្សុង Emperor Xianzong (Borjigin Monke ម៉ុងកេ ) 1251 – 1259 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២៥១ – ១២៥៩ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ During his reign, Yuan army began to fight against the Southern Song (1127 – 1279). In 1259, he died while on March. ក្នុងកំឡុងព្រះអង្គគ្រងរាជ្រ, ទាហានយួនបានចាប់ផ្តើមវាយប្រឆាំងទល់នឹងពួក សុងខាងត្បូង (១១២៧ – ១២៧៩) ។ នៅអធិរាជទី ៧ នេះ យើងឃើញមានគេប្រើឈ្មោះយួនហើយ ។ នៅឆ្នាំ ១២៥៩ គាត់បានស្លាប់ ក្នុងខណៈដែលធ្វើ ពិធីហែរក្បួន ។
៨ – អធិរាជ យួន ហ្ស៊ីហ្ស៊ូ Emperor Yuan Shizu (Borjigin Kublai គូប្លៃ) 1260 – 1294 A.D. គាត់បាន គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២៦០ – ១២៩៤ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ Koblai Khan founded Yuan Dynasty moved Capital to Peking 1279 and defeated Southern Song (960 – 1279). អធិរាជ គូប្លៃ ខន ជាចៅ តែមូជិន បានបង្កើតសន្តតិវង្សយួន រួចប្តូររាជធានីទៅទីក្រុងប៉េកាំងនៅឆ្នាំ ១២៧៩ នៃគ្រឹស្តសករាជ ហើយបាន ផ្តួលរំលំ សន្តតិវង្សសុងខាងត្បូង ដែលបានកាន់អំណាចពីឆ្នាំ ៩៦០ – ១២៧៩ នៃគ្រឹស្តសក រាជ។
៩ – អធិរាជ យួន ចេងហ្សុង Emperor Yuan Chengzong (Borjigin Temur តែមូរ៍) 1295 – 1307 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១២៩៥ – ១៣០៧ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the grandson of Koblai Khan a conventional emperor. គាត់ជាចៅរបស់អធិរាជ គូប្លៃ ខន ហើយជា អធិរាជ ដែលគេបានសន្មត់។
១០ – អធិរាជ យួន វូហ្សុង Emperor Yuan Wuzong (Borjigin Qayshan ហ្គឹយ៍ហ្សាន) 1308 – 1311 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣០៨ – ១៣១១ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the nephew of Chengzong. គាត់ជាក្នួយរបស់ ចេងហ្សុង ។
១១ – អធិរាជ យួន រេនហ្សុង Emperor Yuan Renzong (Borjigin Ayurpribhadra អាយុព្រីបាត្រា) 1312 – 1320 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣១២ – ១៣២០ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the younger brother of Wuzong; he ascended the throne after Wuzong died. គាត់ជាប្អូនបង្កើតរបស់អធិរាជ វូហ្សុង ដែលបានទទួលបន្តរាជ្យពី អធិរាជ វូហ្សុង ដែលបានចូលទីវង្គត់ ។
១២ – អធិរាជ យួន យិងហ្សុង Emperor Yuan Yingzong ( Borjigin Suddhipala ស៊ូឌីប៉ាឡា) 1321 – 1323 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣២១ – ១៣២៣ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the son of Renzong; he was killed by political enermies coup. គាត់ជាកូនប្រុសរបស់ រេនហ្សុង; គាត់ត្រូវបានពួកសត្រូវធ្វើរដ្ឋប្រហារសម្លាប់ ។
១៣ – អធិរាជ តៃដិង ឌី Emperor Taiding Di (Borjigin Yesuntemur យេស៊ុនតែមូរ៍) 1324 – 1328 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣២៤ – ១៣២៨ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was a grandson of Kublai Khan; he was an unremarkable emperor. គាត់ជាចៅរបស់អធិរាជ គូប្លៃ ខន; គាត់មិនមែនជាអធិរាជមានប្រជាប្រិយ ភាពទេ ។
១៤ – អធិរាជ ធីហ្ស៊ានហ្ស៊ុន ឌី Emperor Tianshun Di (Borjigin Angaba អានហ្កាបា) 1328 – គ្រងរាជ្យតែមួយខែ គឺក្នុងឆ្នាំ ១៣២៨ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the grandson of Taiding Di; he was placed on the throne following by a coup, but ruled only a month. គាត់ជាចៅរបស់អធិរាជ តៃដិង ឌី ដែលត្រូវបានគេដាក់គ្រងរាជ្យ បន្ទាប់ពីការធ្វើរដ្ឋប្រហារ គឺបានគ្រងរាជ្យតែមួខែប៉ុណ្ណោះ ។
១៥ – យួន វែនហ្សុង Emperor Yuan Wenzong (Borjigin Toq-Temur តុហ្គ-តែមូរ៍) 1328 – 1332 A.D. គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣២៨ -១៣៣២ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the second son of Wuzong; he died of an illness in 1332. គាត់ជាកូនបង្កើតទីពីររបសអធិរាជ វូហ្សុង; គាត់បានស្លាប់ដោយជម្ងឺនៅឆ្នាំ ១៣៣២ ។
១៦ – អធិរាជ យួន មិងហ្សុង Emperor Yuan Mingzong (Borjigin Qashila ហ្កាហ្ស៊ីឡា) 1329 – A.D. គាត់គ្រងរាជ្យបាន ៨ ខែ ក្នុងគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the eldest son of Wuzhong; he was poisoned by Wenzong and resigned for only 8 months. គាត់ជាកូនច្បងបង្អស់របស់វូហ្សុង; គាត់ត្រូវបាន វែនហ្សុង ដាក់ថ្នាំបំពុល ហើយបានលាលែងពិតំណែង គឺគ្រងរាជ្យបានតែ ៨ ខែប៉ុណ្ណោះ ។
១៧ – អធិរាជ យួន និងហ្សុង Emperor Yuan Ningzong (Borjigin Irin Chiba អាយរិន ឈីបា) 1332 – A.D. គាត់គ្រងរាជ្យបានតែពីខែ ក្នុងគ្រឹស្តសករាជ ១៣៣២ ។ He was the second son of Mingzong; after ruling for less than 2 months, he died of an illness. គាត់ជាកូនទីពីរបស់ មិងហ្សុង; បន្ទាប់ពីគ្រងរាជ្យមិនបានពីរខែផង គាត់ត្រូវបានស្លាប់ដោយជម្ងឺ ។
១៨ – អធិរាជ យួន ហ៊ួយហ្សុង Emperor Yuan Huizong (Borjigin Toghan Temur តុហ្កាន តែមូរ៍) 1333 – 1368 A.D. គាត់គ្រងរាជ្យពីឆ្នាំ ១៣៣៣ – ១៣៦៨ នៃគ្រឹស្តសករាជ ។ He was the eldest son of Mingzong; during his reign, the Hongjijun uprising broke out and subsequently the Capital was captured by Zhu Yuanshang. គាត់ជាកូនបងបង្អស់ របស់ មិងហ្សុង; ក្នុងកំឡុងនៃការគ្រងរាជ្យ, ការបះបោររបស់ ហុងជីជុន បានកើតឡើង ហើយរាជធានី ត្រូវបានគេយកបានដោយ ហ្ស៊ូ យួនហ្ស៊ាង ។
នេះជារាជ្យចុងក្រោយ របស់អាណានិគមនិយម ម៉ុងហ្គោល ដែលបានកាន់កាប់ប្រទេសចិន ។ បើសារុប ទៅម៉ុងហ្គោលបានត្រួតត្រាចិនចំនួន ១៦២ ឆ្នាំ ។ ដើម្បីសិក្សាឱ្យបានស៊ីជម្រៅ សូមសិក្សាប្រវត្តិសាស្រ្ត យួនសព្វថ្ងៃនេះផង ដើម្បីប្រៀបធៀបឈ្មោះអ្នកដឹកនាំ ថាតើមានជាប់ខ្សែរស្រឡាយឬអត់ បើតាមស្តាប់ ឈ្មោះ របស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី ឬ អ្នកដឹកនាំយួនសព្វថ្ងៃនេះ ប្រហែលជាមានឈ្មោះប្រហាក់ប្រហែលឈ្មោះ ខាងលើនេះដែរ ។ ចូរសិក្សាស្រាវជ្រាវទាំងអស់គ្នា ។ ខ្ញុំបកប្រែនេះ ក្រៅផ្លូវការទេ បើអស់លោកណា អាចបកបានល្អជាងនេះ សូមជួយបន្ថែម បន្ថយផង សូមអរគុណទុកជាមុន ៕
You must be logged in to post a comment.